Meet Michiel

Hij werkt inmiddels 25 jaar binnen zijn organisatie. Heeft zich omhoog gewerkt. Is begonnen op een groep begeleid wonen. Daar werd hij teamleider, later manager. Hij heeft een uitstap gemaakt en 2 jaar een andere, kleinere zorgorganisatie, geleid als bestuurder. En toen werd hij in 2019 teruggevraagd. Dat hij gevraagd werd streelde zijn ego en heeft hem doen besluiten in deze rol te stappen. Hij werkt nu als verandermanager in een organisatie waar hij eigenlijk niet op zijn plaats zit. Een fitte vent van 55. En dit is ons derde gesprek.

Verdomme!

Hij slaat met zijn vuist op tafel. “Verdomme Johan! Dit moet toch anders kunnen. Ik moet toch in staat zijn om hen te laten zien dat het wel kan. Verdomme ...” Zijn vuist verzwakt. Wordt een platte hand. En ik hoef niks te doen. Alleen op Corona-proof afstand 1 vraag te stellen: “Hoe zou dat er voor jou uitzien, Michiel, laten zien dat het kan?”

Michiel breekt. Ik zie zijn ogen vochtig worden maar hij verbijt de tranen. “Dit is nou juist het probleem, man! Precies dit. Ik hoor mensen te inspireren, met de neuzen dezelfde kant op en zorgen dat er niemand buitenboord valt. Niet te gaan zitten janken omdat ik het niet trek! Aan mijn gejank heeft niemand iets. Niet die drie teams met die 30 mensen. En al helemaal niet onze patiënten. En je kan daar wel zo in je coachrol blijven hangen gast. Alleen het helpt me niks! Ik heb het gevoel dat wat ik ook probeer, niets werkt. Ja, onmacht ja! En dat wist ik ook al voordat ik bij je kwam! En nu dan? Hoe ga ik dit in godsnaam oplossen?”

Kom, we gaan wandelen

Het gesprek begint vast te lopen. Michiel blijft zich herhalen en ziet geen uitweg. Om dat te doorbreken en hem letterlijk en figuurlijk in beweging te krijgen gooi ik het over een andere boeg. “Michiel, je bent aan het schreeuwen tegen me, en dat is prima. Het brengt je alleen niet dichter bij het antwoord op je vraag, toch?” Ik sta op. “Kom, we gaan even naar buiten.” Door de jaren heen ben ik me bewuster geworden van de combinatie van lichaamstaal én het gesproken woord. Door die combinatie volgen anderen vrijwel altijd het voorbeeld. Michiel zucht eens diep en begint omhoog te komen.

“Ik bel even mijn dochters om te zeggen dat ik later thuis ben. Jij zegt je afspraak van zo af, en we gaan hiermee aan de slag. Goed?” Ik gooi hem zijn sjaal aan en schuif zijn mobiele telefoon naar hem toe.

Michiel loopt vast

Terwijl we wandelen vraag ik door over zijn situatie. Er speelt een heleboel tegelijk. “Waarvan heb jij nu eigenlijk het mééste last, Michiel?” En Michiel vertelt. Snel en veel. En heel eerlijk; ik zou niet in zijn schoenen willen staan.

Hij heeft een onmogelijke taak voor zich. Hij werkt in de psychiatrie. Het aantal (voornamelijk jonge) patiënten komt in een constante stroom binnen. Allemaal crisisgevallen waarbij hulp veel en veel te laat is. Ze worden af en toe gezien door psychiaters of artsen in opleiding en krijgen waar mogelijk medicijnen om de grootste klachten op te lossen. Zelfs dat is niet altijd mogelijk als er onvoldoende gevaarscriteria zijn. Juist omdat veel van de patiënten geen medicatie in willen nemen. De rest van de therapie moet op de drie gesloten afdelingen, waar hij leidinggevende van is, plaatsvinden.

Daarbij heersen er allerlei personele problemen. Een deel van het personeel kan niet komen werken door Covid gerelateerde klachten. Een deel van de teams functioneert niet omdat de werkdruk te hoog is. En de medewerkers die wel willen en kunnen moeten jongleren met 55 glazen ballen tegelijk. Dat er dagelijks een of meer vallen is een zekerheid.

En hij? Hij raapt de gehele dag de scherven op. Hij is druk. Hij draait uren die niet vol te houden zijn en is vaak 72 uur of meer in de weer om te zorgen dat patiënten de behandeling krijgen die zij verdienen én zijn teams niet over de kop gaan.

Waardevast & vasthoudend

Michiel is waardevast. Want alles draait om de patiënt. Dat neemt hij zijn teams ook kwalijk. Dat ze teveel kijken naar wat niet kan. Alleen kijken naar wat administratief moet. Hij werkt hands on. Springt in op alle afdelingen waar en wanneer moet. Hij was zelfs met kerst nog voor een gezamenlijke viering op het werk omdat veel van de patiënten weinig tot geen bezoek ontvangen en hij ze toch een kerstgevoel mee wilde geven.

Ondanks al die inzet is er eigenlijk nog niets opgelost. Want na de kerst, die trouwens voor alle betrokken partijen geweldig verlopen is, zijn alle problemen er nog.

Je bent TE betrokken Michiel

Zijn bestuurder verwijt hem dat hij te betrokken is en dat hij het perspectief niet meer ziet. Er worden gesprekken gevoerd waarin hij te horen krijgt dat van hem verwacht wordt dat hij uitzoomt en meedenkt aan de juiste oplossingen. Niet dat hij meewerkt. Zijn collega MT-leden kampen met dezelfde personele uitdagingen. En die doen toch echt andere dingen. En daar wordt hij nog bozer om. Nog woedender. Want in Michiel zijn ogen zijn die andere MT leden onderdeel van het probleem. Niet van de oplossing.

“Klopt dat Michiel? Zie je door al die gevoelens van onmacht het perspectief niet?” “Ach Johan. Ik vind je een toffe coach en je zet echt wel wat in beweging. Maar wat weet jij nou van onmacht? Een zelfstandig ondernemer die blijkbaar zelfs tijd heeft om met zijn cliënten te gaan wandelen?"

Ik ken als geen ander onmacht in mijn leven en looppad

Normaal gesproken bewaar ik een doelbewuste afstand in een coachingstraject. De aandacht ligt bij de coachee en zijn of haar proces. Niet bij dat van mij. Toch weet ik ook dat het doelbewust delen van persoonlijke informatie kan helpen om iemand vanuit een ander perspectief naar de situatie te laten kijken. Natuurlijk moet het dan wel relevant zijn voor het onderwerp. Ik merk dat Michiel iets anders nodigt heeft besluit daarom op deze druilerige januari maandag iets te vertellen vanuit mijn persoonlijke ervaring.

“Grappig dat je dat zegt, Michiel. We hebben het tot nu toe natuurlijk vooral over jou gehad, en zo hoort dat wat mij betreft ook. Ik ben er voor jou.  En er zijn daardoor ook een aantal zaken die je nog niet van me weet. Omdat sommige daarvan aansluiten bij dit onderwerp wil ik je daar wat over vertellen, als je dat goed vindt.” Hij knikt. “Weet je, Michiel, ik ben alleenstaande vader van 2 dochters. De afgelopen zes jaar heb ik ze alleen opgevoed. Ik kan je heel veel voorbeelden geven waarin ik twijfelde of me onmachtig heb gevoeld als vader. Omdat loslaten vaak het enige is wat ik kan doen. En net als jij heb ik ook gewerkt in de psychiatrie, toen een jaar lang. Als persoonlijk begeleider op gesloten afdelingen. Ik had zo 1 van je teamleden kunnen zijn. Heb ik me daar weleens onmachtig gevoeld? Jazeker Michiel. Op vrijwel dagelijkse basis in mijn loopbaan.”

Hij is verbaasd. Kijkt me verschikt aan. “Echt Johan? Hoe ging jij om met die onmacht dan?”

Tel je winst. Niet je verlies.

Ik vertel hem over Andre. Een patiënt die in een paranoïde psychose onze afdeling werd binnengebracht. Hij was ervan overtuigd dat er mensen waren die hem wilden vergiftigen. Die het kwaad met hem voor hadden. Niet alleen buiten, maar ook binnen de afdeling zelf. Dat maakte de behandeling lastig. Hij wilde geen medicatie innemen, de achterdocht nam toe en ik zag hem dagelijks achteruitgaan. Tijdens de contacten met de psychiater was hij extra op zijn hoede en had hij op alles een tegenargument dat voor hem bewees dat ‘ze’ écht probeerden hem te vergiftigen.

En hoe meer er werd aangedrongen, hoe meer hij ervan overtuigd raakte dat ook de psychiater en de verpleging in het complot zaten. Omdat wij op de afdeling de tijd hadden om meerdere gesprekken met hem te hebben, ook in een wat informelere setting, is het mij uiteindelijk gelukt om bij een aantal heldere momenten écht in contact met hem te komen. Door bij zijn beleving van de situatie aan te sluiten en mijn vragen hierover ontstond er bij hem wat ruimte om de mogelijkheid te overwegen dat zijn ervaring van de werkelijkheid niet helemaal klopte, en is het me uiteindelijk gelukt om hem in beweging te krijgen en te starten met het innemen van zijn medicatie. Daarna ging het al vrij snel weer een heel stuk beter met Andre.

En die ene patiënt die ik wel heb kunnen helpen, die neem ik iedere keer mee als voorbeeld als ik me onmachtig voel. Dat geeft mij houvast om te accepteren dat ik niet iedereen kan helpen en ik weet dat ik mijn winsten moet tellen.

Neerwaartse spiraal doorbreken door te luisteren naar je onmacht

Ik leg Michiel uit dat wat ik bij hem zie een patroon is van gedachten, gevoelens en gedrag. Een aantal van de dingen die hij zichzelf voorhoudt verergeren de vervelende gevoelens die hij ervaart, waardoor hij nog harder en krampachtiger probeert om de situatie om hem heen te veranderen. Als dat niet lukt, versterkt dit zijn gedachte van falen tot er in zijn beleving geen verbetering of oplossing meer mogelijk is. Gedachten versterken gevoelens en die gevoelens vertalen zich in zijn gedrag. En dat patroon kost hem meer en meer energie hoe langer het blijft voortbestaan. Als dat lang genoeg duurt, heeft dit vaak een voorspelbaar resultaat. En dat vertel ik hem dan ook. Dat ik geloof dat als hij dit doorzet het slecht een kwestie van weken, niet maanden is, voordat hij in een burn-out terecht komt. Hij schrikt…. Niet van wat ik zeg. Wel van dat ik het zeg. En deze keer huilt hij wel. Want hij verwacht hetzelfde. En nu dan Johan?

Intensieve (wandel)coaching en emotionele begeleiding

We besluiten vanaf nu 2 dagen per week samen te beginnen met ons werk. We wonen allebei in Delft (onze thuisstad) en dat maakt het mogelijk om de eerste weken van januari te besteden aan wandelcoaching. Ik begeleid Michiel hier door 3 vraagstukken heen:

1. Welke van de drie aspecten van jouw patroon wil je aanpassen om tot een ander resultaat te komen? (Gedachte, gevoel of gedrag)
2. Welke boodschappen vertellen je emoties je en hoe kun je die gebruiken om je koers te bepalen?
3. Hoe zorg je ervoor dat je betrokken blijft zonder hier zelf last van te ondervinden?

Michiel beweegt in kleine stappen: HET KAN WEL!

We zijn nu 3 weken verder. En de stappen die Michiel heeft weten te maken zijn enorm!
Zo is hij na onze eerste wandelpoging per direct gestopt met zoveel werken. Hij heeft, na overleg met zijn bestuurder, een tijdelijke opnamestop ingesteld. Simpel en alleen om de patiënten die er zijn goed te helpen en het personeel wat er is op de been te houden.

Juist in deze tijd van extreme drukte investeert hij in zichzelf. En zelfs in korte tijd maakt hij stappen. Mijn zorgen voor een burn-out zijn minder, maar nog niet weg. Michiel en ik zijn het daarover eens, en daarom zie ik hem nog steeds wekelijks.

Emotionele Intelligentie heeft de toekomst

Er is veel aan de hand in werkend Nederland. We worstelen met werkdruk, covid-maatregelen maken het leven niet makkelijker en we werken in organisaties die allerlei systematische veranderingen kennen. Of je nu werkt binnen de zorg, een woningcorporatie, de bank, een gemeente als huisarts of als advocaat; we dealen daardoor allemaal met onze eigen, specifieke uitdagingen.

Voor mij is het voorbeeld van Michiel het voorbeeld wat ik met jullie moet delen deze januari. Dat Michiel zo snel verandering weet toe te passen geeft mij hoop voor de toekomt en laat me geloven dat we met het herkennen van onze gevoelens en het integreren van de boodschappen waar ze ons op wijzen in onze besluitvorming grote stappen kunnen zetten.

Daarom ben ik geïnspireerd om aan de slag te gaan met Emotionele Intelligentie. En daarom starten we binnenkort een mogelijkheid voor jou om kennis te maken met dit product. Michiel zijn advies? “Johan man. Die moeten meer mensen kunnen toepassen! Maak jezelf zichtbaar!” Bij deze, ik maak me zichtbaar. En bedankt, Michiel, voor de inspiratie.